به گزارش قدس آنلاین، با اعلام بانک مرکزی، پس از انتشار اوراق سکه، اوراق ارزی به‌عنوان ابزار جدید به بازار خواهد آمد و از امروز در بانک ملی عرضه می‌شود. این اوراق برای افراد بالای ۱۸سال، با نام و معاف از مالیات است و در سررسید سه‌ماهه منتشر می‌شود؛ و سود و زیان آن با توجه به نوسانات نرخ ارز خواهد بود و بازار ثانویه‌ای برای معامله آن وجود ندارد اما قبل از سررسید قابل بازخرید است.

برخی کارشناسان معتقدند که این اوراق ارزی جایگزین خوبی برای دلارهای خانگی خواهد بود و به حفظ سرمایه مردم در مقابل کاهش ارزش پول کمک خواهد کرد ولی کارشناسانی نیز هستند که معتقدند اوراق ارزی بر خلاف اهدافی که منتشر شده عمل خواهد کرد و کارکردش معکوس خواهد بود. قدس در گفت و گو با کارشناسان مزایا و معایب این اوراق را بررسی کرده است
محمدرضا فلفلانی کارشناس ارزی در گفت و گو با خبرنگار با اشاره به اینکه مطابق اطلاعیه ای که منتشر شده است، مردم می‌توانند از امروز با مراجعه به شعب ارزی بانک ملی، این اوراق را دریافت کنند، درباره جزئیات این اوراق ارزی می گوید: اوراق ارزی سررسید سه ماه دارد و بانک مرکزی مبنای محاسبه برای تعیین مبلغ ریالی این اوراق در زمان انتشار، بازخرید و سررسید را «نرخ پایانی روز قبل نماد دلار توافقی اسکناس بازار متشکل معاملات ارزی» اعلام کرده است.

فلفلانی می گوید: هدف از انتشار این اوراق تامین منابع مالی برای بانک مرکزی و دولت، ایجاد بستر مناسب برای شفافیت در بازار ارز توسط بانک مرکزی و کاهش نقش دلالان در این حوزه است، البته تحقق این اهداف مشروط بر این است که این اوراق توسط مردم استقبال شود و بازار این اوراق عمیق گردد و تداوم داشته باشد و بانک مرکزی نیز بدعهدی نکند. هدف دیگری که می تواند در این حوزه برای ناشر (بانک مرکزی) وجود داشته باشد، این است که بستری برای مردم فراهم می‌کند تا بدون اینکه نگرانی در خصوص نگهداری فیزیکی ارز را داشته باشند سرمایه خودشان را در برابر نوسانات نرخ ارز بیمه کنند.

جذابیت خرید اوراق ارزی برای مردم

این کارشناس حوزه ارزی درباره جذابیت‌های این اوراق ارزی برای مردم می گوید: با توجه به اینکه این اوراق با نام هستند و فرد دیگری به جز کسی که این اوراق را گرفته نمی تواند از ان استفاده کند و بنابراین نگرانی نگهداری فیزیکی توسط این اوراق کاهش پیدا می‌کند. از دیگر مزایای این اوراق این است که معاف از مالیات است.

فلفلانی با اشاره به اینکه اوراقِ مذکور در واقع به مثابه یک کانال خرید و فروش قانونی ارز در مقابل خرید و فروش غیرقانونی در بازار آزاد به شمار می رود. می افزاید: با توجه به اینکه کلاه برداری در حوزه خرید و فروش ارز افزایش یافته، این اوراق اطمینان بخش است چرا که از شعب ارزی بانک ملی خریداری می شود. مهم تر اینکه پشتوانه این اوراق بانک مرکزی هست.

فلفلانی با تاکید بر اینکه این اوراق بازار ثانویه ندارند می افزاید: اگر چه الان بحث بازخرید اوراق قبل سررسید را لحاظ کردند ولی باز هم از اینکه بازار ثانویه ندارد، یک نقطه ضعف است و همچنین افراد ملزم هستند مجددا با مراجعه به بانک این اوراق را تبدیل به وجه کنند (قبل از سررسید یا در زمان سررسید). لازم به ذکر است که اگر نرخ بالا برود به سود خریدار خواهد بود و اگر نرخ ارز به کمتر از نرخ این روزها کاهش پیدا کرد، ریسک این کاهش نیز متوجه خریدار اوراق است.

مشارکت حداکثری در گرو اعتمادسازی

به گفته وی، نکته با اهمیت در این زمینه این است که اگر دولت و بانک مرکزی علاقه‌مند هستند که عموم مردم در این زمینه مشارکت حداکثری داشته باشند، بایستی نقش سرمایه اجتماعی و اعتماد سازی را خیلی جدی بگیرند. نقشی که به نظر می‌رسد قبلا به خوبی به آن پرداخته نشده است.

فلفلانی توضیح می دهد: با توجه به سابقه ضعیفی که دولت و بانک مرکزی در استفاده از این نوع ابزار تعهد آور (اوراق) در گذشته داشته اند، اکنون این شبهه مطرح است که اگر در آینده جهش ارزی قابل توجهی در کشور رخ دهد ، آیا ممکن است دولت یا بانک مرکزی بدعهدی کنند یا حتی سازمان امور مالیاتی وارد عمل شود، لذا عموم مردم متاسفانه دیگر نسبت به اینکه بانک مرکزی توان بازخرید این اوراق را در زمان سر رسید دارد، اطمینان ندارند.

فلفلانی توضیح می دهد: در این رابطه به دو نمونه گذشته طی این ۵ سال اخیر اشاره می کنم که به شدت به سرمایه اجتماعی برای مشارکت در چنین طرح هایی آسیب زد، نمونه اول پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی در سال ۹۷ با قیمت قطعی و معاف از مالیات بود. اتفاقی که افتاد این بود که در زمان سررسید، با توجه به تورم، قیمت سکه به شدت افزایش یافته بود و خریداران، سود با اهمیتی بدست آوردند اما اتفاقاتی افتاد که سرمایه اجتماعی از دست رفت، از جمله اینکه تعدادی از قانون‌گذاران به دنبال لایحه دو فوریتی برای عدم واگذاری سکه بیش از تعداد معینی بودند، درحالی که محدودیتی در تعداد، در زمان ثبت نام در طرح، وجود نداشت همچنین سازمان امور مالیاتی نیز اعلام کرد که خریداران مکلف به پرداخت مالیات هستند، با اینکه قبلا اعلام شده بود که این طرح معاف از مالیات است اما بعدا مشخص شد، منظور از معافیت، مالیات بر ارزش افزوده بود، نه مالیات بر عایدی سرمایه و این موضوع باعث شد عموم مردم نسبت به این طرح ها بی اعتماد شوند.

تعطیلی بازار آتی سکه به اتهام خط دادن به بازار نقدی

این کارشناس ارزی می افزاید: موضوع دیگری که در ابعاد کوچک تری رخ داد ولی باز هم سرمایه اجتماعی را کاهش داد تعطیل شدن بازار آتی سکه بود وقتی جهش ارزی و افزایش قیمت طلا و سکه اتفاق افتاد خیلی از سیاست گذاران در بدنه دولت به این نتیجه رسیدند که بازار آتی سکه دارد به بازار فیزیکی و نقدی خط می دهد چرا که قیمت ها در بازار اتی در سر رسیدهای بلند مدت به شدت افزایش پیدا کرده بود و تصور سیاست گذاران به این سمت رفت که پس احتمالا بازار آتی دارد بازار نقدی را رهبری می کند. در حالی که با یک حساب و کتاب ساده مشخص می شد که ارزش معاملات بازار آتی بسیار کمتر از بازار نقدی و فیزیکی هست و همچنین ریشه افزایش قیمت طلا و سکه، افزایش انتظارات تورمی ناشی از خروج امریکا از برجام، کسری بودجه دولت و افزایش نقدینگی بدون پشتوانه بود. اما نهایتا سیاست‌گذار تصمیم گرفت بازار آتی سکه را تعطیل کند.

فلفلانی می گوید: آیا می‌توان مطمئن بود که فردا روز، برچسب هایی از این قبیل که یک عده امدند و با سرمایه بالا باعث نوسان نرخ ارز شدند به فعالان اقتصادی به افراد وارد نشود، اگر این اطمینان حاصل شود و در کنار آن اعتمادسازی نیز انجام شود، انتشار این اوراق طی زمان می‌تواند به موفقیت برسد، زیرا این نوع خرید و فروش، علاوه بر شفافیت، مطمئن، نیز خواهد بود و قابل رهگیری است.

خطا در شناسایی ریشه مشکلات ارزی

احمد جانجان تحلیلگر بازارهای مالی در گفت وگو با خبرنگار ما با تاکید بر اینکه در حال حاضر عمده مشکل ما از جنس حواله است نه اسکناس می گوید: ایا مشکل در بازار ارز از سمت اسکناس است یا حواله؟ چرا وقتی مشکل شما از نوع حواله است، می خواهید با اسکناس و به صورت نقدی حلش بکنید. نکته اول این است که شما الان دارید اوراق می فروشید برای سه ماه اینده، گفتید هم که دلار را می دهیم. وقتی که دادید دستتان چقدر خالی می شود؟ الان دولت با یک اشتباه بزرگ می خواهد اوراق را سه ماهه بفروشد، اولا ما در این فصول پایان سال چینی را داریم که اینها در حوالی دی و بهمن شروع می کنند به تسویه کردن، پس شما یک بخش از نیازهایت انجاست، رفتید روی پیک و انجا می خواهید برگردید. پس نرخ می کشد بالا. دوم انجا فرض می کنیم همه می خوان اسکناس بگیرند چقدر را می توانید تامین کنید؟ فرض کنید ده میلیارد دلار دارید مردم ۴ تا ۵ میلیارد دلار را از تو خریدند، بعد یک دفعه دستتان خالی می شود، برای عید چکار می خواهید بکنید که بازار سنتی ماست.

جانجان ادامه می دهد: موضوع سوم، کشورالان توی یه دوره ریسک و فشارهای مختلف سیاسی و اقتصادی قرار دارد که حتما جنس ارز رشدی است. شما در چنین شرایطی می خواهید ذخایر ارزی را اینطوری با این حجم از مداخله از دست بدهید. شما اگر می رفتید ارتباطاتی برای خودتان درست می کردید مثلا با چین می بستید تا بتوانید مداخلاتتان را روی درهم و یوان بالا ببرید آن موقع اثر گذار بود. بعد می آمدید توی بازار حواله تزریق می کردید. اصلا همین چند وقت پیش که دلار امد پایین، با تزریق اسکناس امد پایین یا درهم تزریق کردید؟ چرا با وجودی که درهم تزریق کردی نرخ امده پایین می خواهی بروی اسکناس بفروشی؟ایا این پاسخ مناسب به یک بحران و مساله است؟ خیر.

آیا تکرار اتفافات سال ۹۶ در راه است؟

جانجان یادآوری می کند: این پیشنهاد اشتباه پیشنهاد احمد عراقچی بوده به سیف بود، ان هم در زمانی که نرخ ها نپریدند و آن اتفاقات نیفتاده است. عملا به صراحت می گویم که اتفاقات تابستان و زمستان سال ۹۶ مجددا داره تکرار می شود. پس نتیجه ان اتفاقاتی است که از فروردین تا اردیبهشت و خرداد سال ۹۷ افتاد و تبعاتش هم ان رشد نرخ ارزی است که طی هفت ماه هشت ماه بعد از فروردین بوجود آمد. الان این سیاست در بحث فروش اوراق ارز یک ورژن اپدیت شده اشتباه اقای سیف است برای فروختن ان ۶۰ تن طلا در ان زمان.

وی می گوید: مساله اصلی این است که همه ارزهای دنیا در مقابل دلار ۲۰ درصد ارزش خودشان را از دست دادند، بواسطه سیاست های پولی فدرال رزرو، ما اینکار را نکردیم، البته در بازار ازاد خودمان تقریبا یک مقداریش انجام شده ولی نکته مهم این است که وقتی شما این کار را انجام نمی دهید، داری از ذخایر ارزی که تحت شدیدترین تحریم ها هستی مصرف می کنی که در بازار ارز مداخله کنی که قیمت ها بالا نروند، آمریکا هوشمندی تحریمش این است که به موقع توی زمان مشخص خودش می اید و تحریم می کند. یعنی چی؟ یعنی شما مثل سال ۹۵ و ۹۶ امدید مداخلات ارزی سنگین کردید بعد دستت خالی شده بعد امریکا وقتی می فهمد دستت خالی است، می اید تحریم های جدید ذیل حقوق بشر وضع می کند و به شکل اقتصادی می اید یک دور جدید تحریم هوشمند دیگر وضع می کند و بعد شما چون دستت خالی است توی ان فرایند صعودی ارز نمی توانی مداخله بکنی، لذا ارز رشد شارپی می کند، برای همین است که من گفتم اتفاقات تابستان یعنی تیرماه ۹۶ تا بهمن ۹۶ دارد رخ می دهد. و بعدش ان شش هفت ماهی که بانک مرکزی چون دلار نداشت ایستاد نگاه کرد و دلار از ۳ تا ۴ هزارتومان رفت شد ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان و این مدت هم خودش خریدار بود و بعد انجا مداخله کرد قیمت امد پایین. این کاری که الان داره رخ می دهد یک رونویسی مجدد و غلط از ان فرایندها و رخدادهاست.

وی تاکید می کند: فک کنیم مردم این اوراق را بخرند. دفعه بعدش را اگر دوباره نفروشی می پرسند چرا اوراق نمی فروشید، اگر این کار را نکنی خودش پالس به بازار ارز است و می گویند ارز ندارند و اینگونه اوراق بر خلاف عملکردش در بازار معکوس خواهد شد.

خبرنگار: زهرا طوسی